Η βασιλεία του Ηρακλείου: εσωτερική αναδιοργάνωση και εξελληνισμός του κράτους. Φύλλο εργασίαςς.

Α.Σύνδεση με τα προηγούμενα: Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού και η κρίση της Αυτοκρατορίας (565-610)- Η βασιλεία του Ηρακλείου: εξωτερικοί κίνδυνοι .

Παρατηρήστε τους χάρτες του σχολικού βιβλίου (σ. 10, 12) και τους χάρτες  (1) 31, 33, 36, 37 από τη διεύθυνση

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire 

και τον χάρτη της Αυτοκρατορίας το 565 μ. Χ. από τη διεύθυνση  

http://byzantium.seashell.net.nz/articlemain.php?artid=mapbase_565  και σχολιάστε: ποια εικόνα παρουσίαζε η Αυτοκρατορία στην αρχή της βασιλείας του Ηρακλείου;

Β. Με βάση τα παρακάτω παραθέματα και τις ιστορικές σας γνώσεις απαντήστε:

Πότε δημιουργήθηκαν τα θέματα; Ποια ανάγκη οδήγησε στη δημιουργία τους;

1. παράθεμα «Η γένεση των θεμάτων και η καθιέρωση της Ελληνικής» (σχολ. εγχειρ. σ. 14)

2. Η εισαγωγή του συστήματος των θεμάτων

Στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο [σ.: επί Κώνσταντα Β΄, διαδόχου του Ηρακλείου], οι πενιχρές πηγές που διαθέτουμε αρχίζουν να χρησιμοποιούν εξελληνισμένα ονόματα για τις πέντε κύριες στρατιές της αυτοκρατορίας και τις περιοχές στρατωνισμού τους. Στρατιές και περιοχές ονομάζονται θέματα και οι αρχηγοί τους ονομάζονται στρατηγοί (εκτός από τον κόμη του θέματος Οψικίου). Είναι λίγο ως πολύ αποδεκτό ότι τα θέματα αυτά προήλθαν από τις στρατιές εκστρατείας της προηγούμενης περιόδου. Το μεγάλο θέμα Οψικίου συνένωσε τις δύο αυτοκρατορικές στρατιές που έδρευαν στην Κωνσταντινούπολη (τις παλαιότερα αποκαλούμενες praesentales), ενώ τα θέματα Ανατολικών, Αρμενιάκων και Θράκης, οι οποίες είχαν εγκαταλείψει τις αρχικές θέσεις τους και είχαν αποκτήσει νέες βάσεις στην Ανατολία. Μόνο η προέλευση του θέματος Καραβησιάνων είναι ασαφής: κατά πάσα πιθανότητα όμως οι στρατιώτες του, που ήταν ναύτες, θα πρέπει να προέρχονταν από τις στρατιές του Ιλλυρικού.[...]

Εκτός του ότι η κυβέρνηση εξοικονομούσε μετρητά, τα οποία είχε απόλυτη ανάγκη, η διανομή γης στους στρατιώτες είχε επιπλέον συνέπειες, μία θετική και μία αρνητική. Η θετική συνέπεια ήταν ότι, καθώς τα θέματα κάλυπταν σχεδόν ολόκληρη την αυτοκρατορία, η άμυνα κάθε σημαντικής περιοχής στηριζόταν σε μόνιμα εγκατεστημένους στρατιώτες, οι οποίοι είχαν ένα επιπλέον ισχυρό κίνητρο να πολεμήσουν αφού υπερασπίζονταν τη γη που τους ανήκε. Η αρνητική συνέπεια για την κυβέρνηση ήταν ότι, από τη στιγμή που οι στρατιώτες έγιναν σχεδόν αυτοσυντήρητοι, δεν είχαν κανέναν λόγο να υπακούουν τον αυτοκράτορα και έτσι υποκινούσαν ευκολότερα στάσεις εναντίον του. Ο Κώνστας δεν θα πρέπει να είχε προβλέψει εξαρχής αυτές τις συνέπειες: κατάλαβε, ωστόσο, πολύ σύντομα το πώς επιδρούσαν.

Warren Treadgold, «Ο αγώνας για επιβίωση (641-780)», στο C. Mango (επιμ.), Ιστορία του Βυζαντίου, μτφρ. Όλγα Καραγιώργου (Νεφέλη 2006), σελ. 184-6.

Γ. Μελετήστε το παράθεμα για τον στρατιώτη-αγρότη(σχολ. εγχειρ., σ. 15): Ποιες υποχρεώσεις είχαν οι αγρότες των κοινοτήτων σε περίπτωση πολέμου;

Δ. Σύμφωνα με το βιβλίο, συμβατικά το 641 θεωρείται το τέλος της Ύστερης Αρχαιότητας και η αρχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του Μεσαίωνα. Να αιτιολογήσετε την άποψη αυτή με βάση την εικόνα που παρουσιάζει η Αυτοκρατορία στο τέλος της βασιλείας του Ηρακλείου.

Προαιρετική άσκηση επέκτασης

Όσοι το επιθυμείτε μπορείτε (μόνοι σας ή σε ομάδες) να επισκεφτείτε την παρακάτω ιστοσελίδα (συναδέλφου): «Αγρότης με άλογο και βόδι ψάχνει...» http://zunal.com/process.php?w=202281.

Στη σελίδα «Διαδικασία» επιλέξτε κάποια από τις προτεινόμενες εργασίες των ομάδων, ακολουθήστε τις οδηγίες και ετοιμάστε ένα μικρό power point ή μία μικρή αφίσα. Η εργασία αυτή έχει περιθώριο ένα μήνα, όταν θα συζητήσουμε για την κοινωνία των επόμενων αιώνων στο Βυζάντιο.