Η απόφαση της Εξόδου-Ο κήπος των Ηρώων στο Μεσολόγγι

Η απόφαση της  Εξόδου…

Το κείμενο τής απoφάσεως τής φρουράς τού Μεσολογγίου γιά τήν Έξοδο συντάχθηκε τό πρωΐ τής 10ης Απριλίου 1826 καί έχει ως εξής:
  «’Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος» Βλέποντες τόν εαυτόν μας, το στράτευμα καί τούς πολίτας εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ΄ ελπίδαν υστερημένους από όλα τα κατεπείγοντα αναγκαία της ζωής πρό 40 ημέρας και ότι εκπληρώσαμεν τά χρέη μας ως πιστοί στρατιωται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι, εάν μίαν ημέραν υπομείνωμεν περισσότερον, θέλομεν αποθάνει όρθιοι εις τούς δρόμους όλοι.
Θεωρούντες εκ του άλλου ότι μας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας καί προμηθείας, τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξωμεν, ενώ ευρισκόμεθα νικηταί του εχθρου, αποφασίσαμεν ομοφώνως:
Η εξοδός μας να γίνη βράδυ εις τάς δύο ώρας της νυκτός 10 Απριλίου, ημέρα Σάββατον καί ξημερώνοντας των Βαΐων , κατά το εξης σχέδιον, ή ελθη ή δεν ελθη βοήθεια:
Α’. – Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από τήν Δάμπιαν του Στορνάρη εως εις τήν Δάμπιαν του Μακρη, μέ τούς υπό την οδηγίαν των, μία κολώνα, νά ριχθουν εις τήν δάμπιαν του εχθρου εις τήν ακρογιαλιάν, εις τό δεξιόν. Η σημαία του στρατηγού Νότη Βότζιαρη θέλει μείνει ανοικτή, ως οδηγός του σώματος τούτου. Ο Στρατηγός Μακρής νά τήν συνοδεύση μέ ειδήμονες, όπου γνωρίζουν τόν τόπον.
Β’. – Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από τήν Δάμπιαν του Στρατηγού Μακρή έως εις τήν Μαρμαρούν μέ τούς υπό τήν οδηγίαν των, μια κολώνα όλοι, να ριχθούν είς τόν προμαχώνα αριστερά κατά των εχθρών. Ο Στρατηγός Μακρής, μέ την σημαίαν του ανοικτήν, θέλει είναι ο οδηγός του σώματος τούτου, αριστερά.
Γ’. – Διά νά μή μπερδευθη το Στράτευμα με ταίς φαμελλιαίς, δίδεται το γεφύρι της Δάμπιας του Στορνάρη, και όλοι οι φαμελλίται, εντόπιοι και ξένοι, να ταίς συνοδεύσουν καί νά διαβουν απ’ εκεί. Τα δύο γεφύρια ειναι τό μέν διά τήν δεξιάν κολώναν και τό της Λουνέττας διά την αριστεράν.
Δ’. – Κάθε οπλαρχηγός νά σηκώνη τούς στρατιώτας του ανά έναν από τον προμαχωνά του, ώστε ο τόπος να μείνη ευκαιρος έως εις τήν ύστερην ώραν.
Ε’ – Οι από την Μαρμαρούν, άμα σκοτειδιάση, να τραβηχθούν από ένας-ένας και να σταθούν εις τήν Δάμπιαν του Χορμόβα.
ΣΤ’. – Ο Τζιαβέλας, με όλον τό Βοηθητικόν σώμα, να μείνη οπισθοφυλακή • αυτός μέ όλους θέλει περιέλθει όλον τόν γύρον του Φρουρίου να δώση την είδησιν είς όλους καί νά τούς πάρη μαζί του.
Ζ’. –To σώμα της Κλείσοβας, οδηγούμενον από τούς Οπλαρχηγούς του, νά εξέλθη μέ τά πλοιάρια είς τήν μίαν της νυκτός, σιγανά, και άμα φθάση εις τήν ξηράν να σταθη έως εις τας 2 ώρας, όπου θα γίνη το κίνημα απ’ εδώ, να κινηθη καί αυτό.
Η΄. –Ο τόπος, τό σημείον της διευθύνσεώς μας, θέλει είναι ο Αγιος Σιμεός. Οι οδηγοί θέλουν προσέχει να συγκεντρωθουμεν εκει όλοι.
Θ’. – Οι λαγουμτζηδες νά βάλουν εις τά φυτίλια φωτιά, λογαριάζοντες νά βαστάξουν μετά την εξοδόν μας μία ώρα επέκεινα. Το ίδιον νά οδηγηθούν καί οι εις τάς πυριτοθήκας ευρισκόμενοι ασθενεις καί χωλοί. Ηξεύρομεν ολοι τόν Καψάλην.
Ι’. –Επειδή θα πληγωθούν καί πολλοί εξ ημων εις τον δρόμον, κάθε σύνδροφος χρεωστει να τόν βοηθη καί να παίρνη καί τ΄ αρματά του, και εάν δέν είναι εκ του ιδίου σώματος.
ΙΑ’. -Απαγορεύεται αυστηρως κανένας νά μή αρπάξη αρμα συνδρόφου του εις τόν δρόμον, πληγωμένου ή αδυνάτου, αργυρουν ή σιδηρουν καί φύγη. Όπου φανη τοιουτος, μετά την σωτηρίαν μας θέλει δίδει τό πραγμα οπίσω καί θέλει θεωρεισθαι ως προδότης.
ΙΒ’. -Οι φαμελλιται όλοι, άμα προκαταλάβουν τούς δύο προμαχωνας αι άλλαι δύο κολώναις, θέλουν κινηθη αμέσως, ώστε να περιστοιχισθούν από τήν οπισθοφυλακήν.
ΙΓ’. – Κανένας νά μή ομιλήση ή φωνάξη τήν ώραν της εξόδου μας, έως ότου νά πέση το δουφέκι εις το ορδί του Κιουταχη από την βοήθειαν οπου περιμένομεν καί εάν, κατά δυστυχίαν, δέν ελθουν βοήθειαν οι οπισθεν, πάλιν θέλουν κινηθη αμέσως, όταν κινηθούν αι σημαιαι.
ΙΔ’. –Όσοι των αδυνάτων και πληγωμένων επιθυμουν νά εξέλθουν καί δύνανται, νά ειδοποιηθουν από τά σώματά των τουτο.
ΙΕ’. –Τά μικρά παιδιά όλα νά τά ποτίσουν αφιόνι οι γονείς, άμα σκοτειδιάση.
ΙΣΤ’. –Το μυστικόν θέλει το έχομεν: «Καστρινοί και Λογγίσιοι».
ΙΖ’. –Διά να ειδοποιηθουν όλοι οι Αξιωματικοί το σχέδιον, επιφορτίζεται ο Νικόλας Κασομούλης, γραμματεύς του Στορνάρη, να περιέλθη από τώρα να τούς τό διαβάση, ιδιαιτέρως είς τον καθέναν. Εάν δέ, εις αυτό το διάστημα, έξαφνα φανη ο στόλος μας, πολεμων καί νικων νά μείνωμεν έως ότου ανταποκριθουμεν.
  Εν Μισολογγίω 10 Απριλίου 1826»

Ο κήπος των ηρώων

Στην είσοδο της πόλης του Μεσολογγίου μετά την Πύλη, βρίσκεται ο Κήπος των Ηρώων. Στο χώρο αυτό οι Μεσολογγίτες έθαβαν τους νεκρούς τους κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου,αφού το νεκροταφείο ήταν αποκλεισμένο. Το 1830 ο Ιωάννης Καποδίστριας αποφάσισε τη δημιουργία του κήπου των Ηρώων στο χώρο αυτό. Το 1838 ο βασιλιάς Όθωνας διέταξε να φτιαχτεί το τείχος που υπάρχει ως και σήμερα, πάνω στα ερείπια του αρχικού τείχους του Μεσολογγίου. Η πρώτη δεντροφύτευση έγινε το 1858, με δέντρα που έστειλε η βασίλισσα Αμαλία από την Αθήνα.^[2]
Τόσο ο καθεαυτός ιστορικός χώρος, όσο και η γύρω περιοχή, είναι φυτεμένος με πανύψηλους φοίνικες, πεύκα και ευκαλύπτους, ενώ το εσωτερικό του καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από γκαζόν, λιθόστρωτα δρομάκια και ξύλινα παγκάκια. Περιδιαβαίνοντας κανείς τον Κήπο, μπορεί να βρει τον Τύμβο των Πεσόντων, τον αδριάντα του Λόρδου Βύρωνα, το Μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, καθώς και πάμπολλα αφιερώματα στους Φιλέλληνες όλου του κόσμου: Ελβετούς, Γάλλους, Ολλανδούς.. Κάθε χρόνο, μάλιστα, στις Εορτές Εξόδου, μία τιμώμενη χώρα εκπροσωπείται στις εκδηλώσεις μνήμης και τιμά με τη σειρά της τους πολίτες της που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα στο πλευρό των Μεσολογγιτών.
Οι Εορτές Εξόδου αποτελούν μάλλον το κορυφαίο ιστορικό και πολιτιστικό γεγονός του τόπου. Μία φορά τον χρόνο, οι κάτοικοι της περιοχής, μαζί με τα σχολεία, τους τοπικούς συλλόγους, έναν μεγάλο όγκο ετεροδημοτών, αλλά και δεκάδες επισκεπτών-προσκυνητών (φιλαρμονικές, χορευτικά τμήματα και εξωραϊστικοί σύλλογοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό) φορούν παραδοσιακές φορεσιές και τιμούν με μία συνταρακτικτή παρέλαση-μνημόσυνο την ζωή και τον αγώνα των Εξοδιτών. Ως επιστέγασμα, δε, των εορτών χαρακτηρίζεται η αναπαράσταση της ανατίναξης του ανεμόμυλου του προύχοντα Χρήστου Καψάλη, ο οποίος μη μπορώντας να λάβει μέρος στην έξοδο, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη του προμαχώνα του Μπότσαρη, οδηγώντας στον θάνατο γέρους, γυναικόπαιδα και ανάπηρους, αλλά και μεγάλο αριθμό Τούρκων εισβολέων.^[3]