Πληροφόρηση, δημοσιογραφία, Τύπος, ΜΜΕ (συνοπτικές σημειώσεις-σχεδιαγράμματα)

Θέματα για συζήτηση σχετικά με πληροφόρηση, δημοσιογραφία, Τύπο.(συνοπτικές σημειώσεις)

Σημασία σωστής πληροφόρησης: πληροφορία= ενημέρωση, γνώση -  ορθή πληροφόρηση= απόκτηση δεδομένων για λήψη απόφασης è ορθή πληροφόρηση=λήψη κατάλληλης απόφασης, χάραξη πορείας (ατ.) / μετάδοση γνώσεων, πρόοδος, πολίτες ενημερωμένοι, συμμετέχουν ενεργά σε λήψη αποφάσεων, όχι άβουλοι, δεν παρασύρονται, χάραξη ορθής πορείας (κοιν.), διατήρηση και ενίσχυση δημοκρατίας (πολ)

è δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης αλληλενδετο με δικαίωμα ελευθερίας της πληροφόρησης και επικοινωνίας

Παραπληροφορηση: Σκόπιμη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση.

[προσοχή: η σκόπιμη και προσεκτικά οργανωμένη παραπληροφόρηση μπορεί να οδηγηθεί σε Προπαγάνδα[1]]

Αίτια: Ÿυλιστικός τρόπος ζωής, χρήμα, αλλοίωση των ειδήσεων για ωφελισμό κ’εξυπηρέτηση συμφερόντων (οικονομικά, κέντρα εξουσίας, μεγαλοεκδοτικά, διαπλοκή των παραπάνω)

• ελαστικοί νόμοι-πλαίσιο λειτουργίας  ΜΜΕ
• ελλιπής μόρφωση/εκπαίδευση/ εξάσκηση δημοισογράφων, άγνοια κώδικα δεοντολογίας
• αμοραλιστική κοινωνία-έκπτωση ηθικών αξιών, ιδανικών
• άτομο: έλλειψη χρόνου και κριτικής ικανότητας, μη έλεγχος  ειδήσεων, ήσσων προσπάθεια

Συνέπειες: Ÿδιαστρέβλωση των γεγονότων-σύγχυση

• όχι ακριβής γνώση-όχι κατάλληλη δράση (σε ατομ. και κοιν. επίπεδο), ενίσχυση υπερκαταναλωτισμού
• υπνωτίζει, στρέφει αλλού το ενδιαφέρον πολιτών, κίνδυνος για δημοκρατ. πολίτευμα
• κινδυνολογία-εκμετάλλευση ατόμων, συναισθημάτων è φανατισμός, βία, μαζικοποίηση, αμοραλισμός

Ως δέκτες πληροφοριών στάση που οφείλουμε να διαμορφώνουμε:  όχι άμεση αποδοχή, εγρήγορση, έλεγχος, ορθή ιεράρχηση πληροφοριών, οργάνωση, ερμηνεία.

Ως πομποί πληροφοριών, ευθύνη που έχουμε: όχι άμεση αναπαραγωγή, αλλά εξέταση πηγών, διαχωρισμός γεγονότος –σχολίου, ακρίβεια και πιστότητα μεταφοράς, ερμηνεία, κριτική ικανότητα

ΑΡΧΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

1.       ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ:             Ευαισθησία απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα

Σεβασμός θεσμών, αξιών, παραδόσεων (εποικοδομητική κριτική)

όχι μισαλλοδοξία ή διαίωνιση προκαταλήψεων

στηλίτευση αδικίας, εκμετάλλευσης, διαφθοράς

2.       ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: «λειτούργημα»η δημοσιογραφία, να αντιμετωπίζεται υπεύθυνα

ανεξάρτητος, αδέσμευτος, άγρυπνος, ενημερωμένος, αδιάφθορος, ειλικρινής

(παιδευτικός ρόλος) καλή χρήση γλώσσας, ευρεία μόρφωση, οξυδέρκεια

3.       ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ: αποφυγή σκανδαλοθηρίας

αποφυγή συκοφαντίας, δυσφήμισης

όχι εκμετάλλευση πόνου, δυστυχίας

όχι σε ρόλο δικαστή ή τιμωρού

4.       ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ: όχι διαπλεκόμενα συμφέροντα τύπου-εξουσίας-οικον. κύκλων

έλεγχος εξουσίας

καταγγελία αυθαιρεσιών, χρηματισμού δημοσίων λειτουργών

έλεγχος ιδεών

5.       ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ: αμφίδρομη επικοινωνία, όχι μονόλογος

η φωνή του πολίτη να ακούγεται με την ίδια ένταση, έκταση, στον ίδιο χρόνο και χώρο όπως του δημοσιογράφου

ΤΥΠΟΣ: η τυπογραφία και γενικότερα η δημοσιογραφία στο σύνολό της, το σύνολο των εφημερίδων και των περιοδικών μαζί με τους δημοσιογράφους, τους τυπογράφους αλλά και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται / η λειτουργία και η εξουσία που ασκούν στην κοινή γνώμη οι εφημερίδες και τα περιοδικά=ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: τα μέσα που αποστέλλουν μηνύματα σε ομάδες ατόμων, ανεξαρτήτως της κοινωνικής τους τάξης και του πνευματικού τους επιπέδου /Σήμερα: περισσότερο από ποτέ αμφίδρομα και  σταδιακά ψηφιακά (Ψηφιακός πολιτισμός)- ιδιαίτερος ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media)[2]

Προσφορά ΜΜΕ/Τύπου

·         ενημέρωση, παροχή πληροφοριών (σε ευρέα στρώματα πληθυσμού, όλο και περισσότερο άμεσα, δυνατότητες ψηφιακών μέσων), γνώσεων, ερμηνεία-σχολιασμός γεγονότωνè μετάδοση γνώσεων, μόρφωση, μετάδοση φιλεύθερων ιδεών, εκδημοκρατισμός

·         Προβολή ιδεών, πεποιθήσεων, αξιών èδιαμόρφωση κοινής γνώμης[3]

·         ενημέρωση, προβολή προτύπων, επικοινωνίαè κοινωνικοποίηση èσυνοχή ομάδας, κοινωνικό ενδιαφέρον, κοινωνικός προσανατολισμός,  (εν δυνάμει) οικολογική και οικουμενική συνείδηση

·         Ενημέρωση (όλο και περισσότερο αμφίδρομη), έλεγχος, κριτική της πολιτικής σκηνής και της κυβέρνησης (ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΟΥΣΙΑ) èΠολιτικοποίησηè πολυφωνία, συμμετοχή στα κοινά, στηλίτευση αυθαιρεσίας è διαφύλαξη δημοκρατίας

·         Ψυχαγωγία: χαλάρωση, αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου (όλο και περισσότερες οι δυνατότητες με τα ψηφιακά μέσα), επαφή με τέχνη, διαμόρφωση αισθητικής αντίληψης

Αρνητικές λειτουργίες[4]

·         ειδησεοθηρία, σκανδαλοθηρία, παραπληροφόρησηèαποπροσανατολισμός, χειραγώγηση κοινής γνώμης

·         Εξάρτηση από διαφήμιση, ταύτιση του «έχειν» με το «είναι», καταναλωτισμός, προβολή και «επιβολή» προτύπων συμπεριφοράς κ’αντιλήψεων èμαζικοποίηση /κίνδυνος αλλοίωσης πολιτιστικής ιδιαιτερότητας λαού

·         εξευτελισμός θεσμών, αξιών, ιδανικών, προβολή βίας, επιθετικότητας, ανηθικότητας (τηλεόραση, για να κερδίσει θεατές)

·         αδρανοποίηση σκέψης (εικόνα), «πλύση εγκεφάλου» από τη συνεχή μετάδοση μηνυμάτων èπαθητικοποίηση ατόμου

·         περιορισμός ανθρώπινων σχέσεων, αντικοινωνική συμπεριφορά, ψευδαίσθηση ψηφιακού κόσμου,  μοναξιά

Προτάσεις για αντιμετώπιση αρνητικών λειτουργιών –ορθή λειτουργία τύπου:

·         ΜΜΕ : να είναι ανεξάρτητα, αδέσμευτα, να τηρούν αρχές δημοσιογραφικής δεοντολογίας (βλ. παραπάνω)

·         Πολιτεία: να εξασφαλίζει ελευθεροτυπία, ανεξαρτησία ΜΜΕ, να ορίζει το νομοθετικό πλαίσιο δράσης ΜΜΕ, να ελέγχει (και όχι να επεμβαίνει) ΜΜΕ

·         Άτομο: να μην αποδέχεται παθητικά, να ελέγχει, να κρίνει, να καταγγέλλει, να είναι ενεργητικός και όχι παθητικός δέκτης

ΤΥΠΟΣ óΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
·         πληροφορεί, ενημερώνει, καθοδηγεί, εκφράζει κοινή γνώμη ·         πολυφωνία, συμμετοχή, δυνατότητα έκφρασης πολιτών ·         μορφώνει, καλλιεργείèσυνειδητοποίηση πολιτών ·         κρίση,  επαγρύπνηση,  έλεγχος, καταγγελία, υπεράσπιση δικαιωμάτων è έλεγχος εξουσίας	·         ελευθερία, δικαιοσύνη, ισονομία, αξιοκρατία ·         πολυφωνία, μόρφωση, υπευθυνότητα, συμμετοχή, έλεγχος εξουσίας ·         θεσμική κατοχύρωση δικαιωμάτων πολίτη
προϋποθέσεις: ανεξάρτητος (οικονομικά), αδέσμευτος (ιδεολογικά) δημοσιογραφική δεοντολογία (όχι: παραπληροφόρηση, σκανδαλοθηρία, διαβολή προσώπων, προσβολή θεσμών, αποπροσανατολισμός πολίτη)

Παθολογία του τύπου- ο  (έντυπος) Τυπος διέρχεται κρίση < κυριαρχία τηλεόρασης (εικόνα, προσβασιμότητα, επιρροή), ανάδειξη ηλεκτρονικού τύπου και δυνατοτήτων διαδικτύου (ταχύτητα, αμεσότητα, αμφίδρομη επκοινωνία, προσβασιμότητα)

Συμπτώματα: μείωση του αριθμού κυκλοφορίας των εντύπων (καθημερινών και περιοδικών), υιοθέτηση χαρακτηριστικών τηλεόρασης (σελίδες σαν οθόνη, περιορισμός έκτασης άρθρων, προβολή δημοσιογράφων, όχι  έμφαση στην ανάλυση), εκλαΐκευση θεμάτων και ύφους, ανάγκη συμπληρώματος της έκδοσης με ποικίλα δώρα (περιοδικές εκδόσεις, άλλα βιβλία, κινηματογραφικές ταινίες, κουπόνια δώρων κ.ο.κ), προσφορές κ.α.

Προτάσεις για την ανάκαμψη τύπου:

να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά που τον διακρίνουν από τα άλλα ΜΜΕ: ερμηνευτική ειδησεογραφία, ψύχραιμη και εις βάθος ανάλυση, σχολιασμός αντικειμενικός και πολύπλευρος, ανεξαρτησία, επαγγελματική ακεραιότητα (θα κερδίσει το κοινό του σε βάθος χρόνου)

---

[1] Προπαγάνδα: συστηματική και επίμονη προσπάθεια για τη διάδοση ιδεών, την επιβολή πολιτικών,  θρησκευτικών, κοινωνικών αρχών και δογμάτων από άτομα ή οργανωμένες ομάδες. Συνίσταται σε (=αποτελείται από) περίπλοκες τεχνικές επηρεασμού και μεθόδους ελέγχου της κοινής γνώμης. Απευθύνεται κατά κανόνα στο θυμικό του ατόμου και γενικά στα ανορθολογικά στοιχεία της μάζας.

[2] λόγω της μορφής τους, πολύ μεγάλη αμεσότητα και ελευθερία μεν, αλλά από την άλλη, όχι χρόνος για έλεγχο πηγών, εξακρίβωση στοιχείων προσώπου- πολύ μεγάλος ο κίνδυνος παραμόρφωσης της πληροφορίας, χειραγώγησης του κοινού.

[3] Κοινή γνώμη: ιδέες και αντιλήψεις που σιωπηρά αποδέχονται ή/και ρητά εκφράζουν κατά πλειονότητα τα μέλη μιας κοινότητας για θέματα κοινού ενδιαφέροντος (άτυπη, απρόσωπη, αλλά υπεύθυνη). Στα δημοκρατικά πολιτεύματα εμπνέει σεβασμό, στα απολυταρχικά τρόμο. (Θεωρητικά) συγκατατίθεται, ελέγχει, κατευθύνει κυβερνητική πολιτική –στην πράξη υπάρχει ο κίνδυνος να κατευθύνεται.

[4] Περισσότερο ισχύουν για τηλεόραση και περιοδικό, μη ειδικό, εκλαϊκευμένο τύπο και λιγότερο για ραδιόφωνο και «σοβαρό» τύπο.