Για εξάσκηση ( και όχι μόνο)!
Δείτε ενδεικτικά τα παρακάτω κείμενα με τις αντίστοιχες προτεινόμενες ασκήσεις τους από την Τράπεζα Θεμάτων, για να έχετε μια πληρέστερη εικόνα της τυπολογίας των ασκήσεων που μπορούν να σας ζητηθούν στο μάθημα της Έκθεσης!
Κείμενο
2306
[Γλώσσα
και κοινωνικοποίηση]
Ο πρώτος κώδικας επικοινωνίας, δηλαδή η μητρική γλώσσα, είναι
κοινωνικός θεσμός. Αυτό
σημαίνει
ότι η γνώση της μητρικής γλώσσας και η καλή χρήση της είναι
το κυριότερο μέσο ένταξης στην κοινότητα, εφόσον αποτελεί τη βασικότερη προϋπόθεση
για επικοινωνία και για δημιουργία σωστών καιολοκληρωμένων
σχέσεων με τα υπόλοιπα μέλη. Χρησιμοποιούμε την ομιλία για να έρθουμε σε επαφή
με τους άλλους. Για να μην είμαστε μόνοι ή αποξενωμένοι. Και από την άποψη
αυτή, η κατάκτηση της γλώσσας μας βοηθάει να αποφύγουμε την απομόνωση.
Κι ακόμα, ο κοινωνικός χαρακτήρας της γλώσσας υποδηλώνει ότι
πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο λειτουργεί πέρα και πριν από τα συγκεκριμένα
άτομα. Κάθε νέος άνθρωπος υποχρεώνεται να μαθαίνει και να χρησιμοποιεί τη
μητρική του γλώσσα, γιατί σε αντίθετη περίπτωση διατρέχει τον κίνδυνο
της περιθωριοποίησης ή και της απόρριψής του από την ομάδα. Και από
την άποψη αυτή η κατάκτηση της μητρικής του γλώσσας δεν είναι απλώς μια ευγενική
πρόσκληση προς το κάθε νέο άτομο αλλά, μέσα σε ορισμένα πλαίσια, πρέπει να
νοείται ως κοινωνική επιταγή1. Έτσι, η κοινωνικοποίηση
του ατόμου και η επικοινωνία του με τα άλλα άτομα της γλωσσικής κοινότητας
έρχεται ως αποτέλεσμα της κατάκτησης της μητρικής του γλώσσας, αλλά και
ταυτόχρονα αποτελεί το αίτιο για περαιτέρω καλλιέργεια και
βελτίωση της γλωσσικής του ικανότητας.
Η σχέση όμως μεταξύ ατόμου και γλώσσας δεν πρέπει να θεωρηθεί ως
μονόδρομος, ως πλήρης δηλαδή υποταγή του ατόμου στον κώδικα του κοινωνικού
συνόλου. Όπως, βέβαια, είναι φυσικό, κατά την πρώτη περίοδο κατάκτησης της
γλώσσας από το άτομο, στην οποία μπαίνουν οι βάσεις της κοινωνικοποίησής του,
υπάρχει σίγουρα η έννοια της υποταγής του στην κοινωνική απαίτηση. Όμως, σε ένα
δεύτερο στάδιο ανοίγεται μια ευρεία προοπτική που του παρέχει δυνατότητες για
ελεύθερη προσωπική του έκφραση. Στο πλαίσιο, επομένως, της χρήσης της μητρικής
γλώσσας το κάθε άτομο δημιουργεί το προσωπικό του ύφος και προβάλλει την
ατομικότητά του, παρά το γεγονός ότι η γλωσσική επικοινωνία στηρίζεται σε ένα
φαινόμενο που δημιουργείται και λειτουργεί με κανόνες και αρχές, οι οποίες καθιερώνονται
από το κοινωνικό σύνολο.
Ν.
Μήτσης. (1996). Διδακτική του γλωσσικού μαθήματος. Από τη
γλωσσική θεωρία στη διδακτική πράξη.Αθήνα: Gutenberg, 39-40
(διασκευή).
1
επιταγή: προσταγή, διαταγή
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. (Μονάδες 15)
Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του
κειμένου, η σχέση του ατόμου με τη γλώσσα δεν είναι μονόδρομος; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)
Α2. (Μονάδες 10)
Α2.α. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η
συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου;(μονάδες 5)
Α2.β. Τι δηλώνουν οι λέξεις αυτές;(μονάδες 5)
Β1. (Μονάδες 10)
Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην
οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις τουκειμένου με έντονη γραφή: γνώση της μητρικής γλώσσας, προϋπόθεση για επικοινωνία, κίνδυνο
τηςπεριθωριοποίησης, κοινωνικοποίηση του ατόμου, καλλιέργεια και βελτίωση της
γλωσσικής [του]ικανότητας.
(μονάδες 10)
Β2. (Μονάδες 15)
Β2.α. Ο τίτλος του κειμένου είναι
κυριολεκτικός/δηλωτικός ή μεταφορικός/συνυποδηλωτικός;
(μονάδες 10)
Ή 2320
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. (Μονάδες 15)
Α1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, η γνώση της
μητρικής γλώσσας συμβάλλει στην ελεύθερη προσωπική έκφραση του ατόμου; (60-80
λέξεις)
(μονάδες 15)
Α2. (Μονάδες 10)
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη
παράγραφο (Ο πρώτος κώδικας… απομόνωση) στηδεύτερη παράγραφο (Κι ακόμα …
ικανότητας) του κειμένου.
(μονάδες 10)
Β1. (Μονάδες 10)
Β1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση
για καθεμιά από τις λέξεις με την έντονη
γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: βασικότερη, ορισμένα, αποτέλεσμα, ταυτόχρονα,βελτίωση.
(μονάδες 5)
Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση χρησιμοποιώντας
καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις ή ισοδύναμεςφράσεις.
(μονάδες 5)
Β2. (Μονάδες 15)
Β2. Ο συγγραφέας, στην πρώτη παράγραφο (Ο πρώτος
κώδικας….. απομόνωση) του κειμένου,
χρησιμοποιεί
σε ορισμένες προτάσεις στοιχεία προφορικού λόγου.
Ή 2321
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. (Μονάδες 15)
Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, η
γνώση και η καλή χρήση της μητρικής γλώσσας βοηθάειτους ανθρώπους να αποφύγουν
την απομόνωση; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)
Α2. (Μονάδες 10)
Α2. Ποια είναι τα δομικά μέρη της δεύτερης
παραγράφου (Κι ακόμα … ικανότητας) του κειμένου;
(μονάδες 10)
Β1. (Μονάδες 10)
Β1. «Στο πλαίσιο […] της χρήσης της μητρικής γλώσσας
το κάθε άτομο δημιουργεί το προσωπικό του ύφοςκαι προβάλλει την ατομικότητά
του»
Χρησιμοποιώντας
την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.
(μονάδες
10)
Β2.
(Μονάδες 15)
Β2.
Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις λέξεις ή φράσεις που ανήκουν σε
ειδικό λεξιλόγιο.
(μονάδες
15)
Κείμενο
2307
Διάλεκτοι
και Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση σήμερα αντιμετωπίζει τις διάφορες γεωγραφικές και
κοινωνικές ποικιλίες μιας γλώσσας σε άμεση σχέση και εξάρτηση με την πρότυπη
γλωσσική μορφή, που θεωρείται σωστό να χρησιμοποιούν οι ομιλητές της,
τουλάχιστον στις δημόσιες και επίσημες περιστάσεις. Όσο μεγαλύτερο κύρος και
διάδοση έχει η πρότυπη αυτή γλώσσα, τόσο περισσότερο περιορίζει τη χρήση των
άλλων γλωσσικών ποικιλιών.
Όπως, όμως, έχει επισημάνει ο Μ. Τριανταφυλλίδης «οι διάλεκτοι
ενός λαού είναι κι αυτές μια από τις πολυτιμότερες πηγές για τον πλουτισμό της
γραφόμενης γλώσσας του και θα ήταν λάθος και ασυχώρετη στενοκεφαλιά, αν ήθελε
κανείς να αποκλείσει από την κοινή γλώσσα καθεμιά όμορφη λέξη, έναν τύπο που
εκφράζει κάτι ξεχωριστό, έναν ιδιωματισμό, μόνο και μόνο γιατί έτυχε να είναι
διαλεκτικός. Όλες οι ξένες γλώσσες έχουν πλουτιστεί από τα ιδιώματα και πολλές
φορές μάλιστα μεγάλοι λογοτέχνες συνειδητά εργάστηκαν γι’ αυτόν τον σκοπό».
Η πρότυπη γλώσσα που περιέχει και διαλεκτικά στοιχεία έχει
το πλεονέκτημα να εκφράζει με απόλυτη ακρίβεια οποιαδήποτε σκέψη σε
οποιοδήποτε τόπο, χρόνο και γλωσσικό περιβάλλον. Αν και δεν είναι δυνατή η
συστηματική και γενικευμένη διδασκαλία των νεοελληνικών γλωσσικών διαλέκτων,
όπως η ποντιακή ή η διδασκαλία των «ειδικών γλωσσών», όπως είναι λόγου χάριν η
γλώσσα του ποδοσφαίρου, παρ’ όλα αυτά, επειδή η γλώσσα είναι ένας ζωντανός
οργανισμός, δεν θα έπρεπε να αποκλειστούν από τη γλωσσική διδασκαλία ορισμένες
ιδιωματικές ή διαλεκτικές φράσεις των οποίων η χρήση έχει γενικευθεί. Επίσης,
καλό θα ήταν να γίνεται αναφορά στις διάφορες διαλέκτους της επίσημης γλώσσας,
έτσι ώστε οι μαθητές να την κατανοούν καλύτερα και να είναι έτοιμοι να σταθούν
σε οποιοδήποτε περιβάλλον βρεθούν και να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά.
Οι διαπιστώσεις αυτές φανερώνουν τη σημασία των ποικίλων διαλέκτων
για τη γλωσσική εκπαίδευση. Με τη γνώση των διαλεκτικών στοιχείων θα
απαλλαγούμε από κάποια στερεότυπα σε σχέση με αυτές, όπως για παράδειγμα:
«αυτοί μιλούν χωριάτικα». Είναι, επίσης, χρήσιμο οι εκπαιδευτικοί να μη
σταματούν στη μνεία1 κάποιων διαλεκτικών λέξεων, αλλά να εμβαθύνουν κάπως σε
αυτές, ώστε τα παιδιά πραγματικά να κατανοούν την αξία τους και τη
συμβολή τους στη δόμηση της επίσημης γλώσσας.
Τ.
Μακρογιάννη, Αθ. Μιχάλης, Β. Καζούλη, από το διαδίκτυο. (2009) Διάλεκτοι και
Εκπαίδευση. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συνέδριου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ (διασκευή).
1 μνεία:
αναφορά
ΘΕΜΑΤΑ
Α1.
(Μονάδες 15)
Α1.
Ποια είναι, σύμφωνα με την άποψη του Μ. Τριανταφυλλίδη, η σημασία
των διαλέκτων; (60-80 λέξεις)
(μονάδες
15)
Α2.
(Μονάδες 10)
Α2.
Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου (Οι
διαπιστώσεις,…γλώσσας) του κειμένου;
(μονάδες
10)
Β1.
(Μονάδες 10)
Β1.
Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να
χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: γλώσσα,
εκφράζει, ζωντανός οργανισμός, γλωσσική διδασκαλία, κατανοούν την αξία.
(μονάδες
10)
Β2.
(Μονάδες 15)
Β2.
Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών σε καθεμιά από τις
παρακάτω φράσεις/προτάσεις του κειμένου:
1. «οι
διάλεκτοι ενός λαού … γι’ αυτόν τον σκοπό» (στη δεύτερη παράγραφο)
2. «ειδικών
γλωσσών»
3. «αυτοί
μιλούν χωριάτικα»
(μονάδες
15)
Β2.β.
Να δώσετε έναν δικό σας μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο στο
κείμενο.
(μονάδες
5)
Ή 2322
ΘΕΜΑΤΑ
Α1.
(Μονάδες 15)
Α1.
Ποιο είναι, σύμφωνα με το κείμενο, το πλεονέκτημα της ελληνικής
γλώσσας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.(60-80 λέξεις)
(μονάδες
15)
Α2.
(Μονάδες 10)
Α2.
Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Όπως, ….. τον
σκοπό) και έναν στην τρίτη παράγραφο (Η πρότυπη …… αποτελεσματικά) του
κειμένου.
(μονάδες
10)
Β1.
(Μονάδες 10)
Β1.
Να δημιουργήσετε μία πρόταση χρησιμοποιώντας καθένα από τα
αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου με την έντονη γραφή: περισσότερο,
όμορφη, συνειδητά, επίσημης, γνώση.
(μονάδες
10)
Β2.
(Μονάδες 15)
Β2.
Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις/προτάσεις του
κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με
μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία:
1. «διδασκαλία
των νεοελληνικών γλωσσικών διαλέκτων»
2. «η
γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός»
3. «μια
από τις πολυτιμότερες πηγές για τον πλουτισμό της [γραφόμενης] γλώσσας»
(μονάδες 15)
Ή
2324
ΘΕΜΑΤΑ
Α1.
(Μονάδες 15)
Α1.
Πώς πρέπει, σύμφωνα με το κείμενο, να αντιμετωπίζονται οι
γλωσσικές και κοινωνικές διάλεκτοι στην εκπαίδευση; (60-80 λέξεις)
(μονάδες
15)
Α2.
(Μονάδες 10)
Α2.
Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.
(μονάδες
10)
Β1.
(Μονάδες 10)
Β1.
Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να
χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση
τη σημασία τους στο κείμενο: γλώσσας, εκφράζει, σκοπό, πλεονέκτημα,
επικοινωνήσουν αποτελεσματικά.
(μονάδες
10)
Β2.
(Μονάδες 15)
Β2.α.
Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο.
(μονάδες
10)
Β2.β.
Να προσδιορίσετε αν ο τίτλος που δώσατε στο κείμενο είναι
κυριολεκτικός/δηλωτικός ή μεταφορικός/συνυποδηλωτικός.
(μονάδες 5)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου